سرمنشاء غمها چیست؟ (متن منبر و سخنرانی)

سرمنشاء غمها چیست؟

سرمنشاء غمها عبارت‌اند از: گناه، هوسرانى، چشم‌چرانى، کوتاهى در انجام دادن کارهاى نیک، بیکارى و از دست دادن فرصت‌ها و بی‌توجهی به عبادت الهی.بد اخلاقی، حسادت، کینه ورزی ، جزع و بیتابی در مورد مشکلات پیش آمده ، شتاب زدگی و عجله ، دلبستگی به دنیا. و فقر ....

بدیهى است هر چه کار، نارواتر، و گناه، سنگین‌تر باشد، اضطراب و نگرانىِ حاصلِ از آن نیز بیشتر می‌گردد و چه بسا یک لحظه هوسرانى، یک عمر پشیمانى به دنبال داشته باشد.

خداوند در قرآن می‌فرماید: «و هر کس از یاد من دل بگرداند، در حقیقت، زندگىِ تنگ [و سختى‏] خواهد داشت، و روز رستاخیز او را نابینا محشور می‌کنیم».[ وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكاً وَ نَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ أَعْمى‌]

امام رضا(ع): «هیچ‌یک از شیعیان علی(ع) نیست که در روز، بدی یا گناهی مرتکب شود؛ مگر این‌که در شب اندوهی به او می‌رسد

پیامبر خدا(ص): «هان! چه بسیار شهوت زودگذرى که اندوهى درازمدّت به دنبال آوَرَد».«هر گاه بنده در کار [خیر] کوتاهى ورزد، خداوند، او را به اندوه مبتلا می‌سازد».

عوامل اخلاقى‏

قال الامام الصادق (ع): «م‍َنْ ساءَ خُلْقُهُ عَذََّبَ نَفْسَهُ

1-1. بداخلاقى: لقمان به فرزندش فرمود: «هر کس بدخُلقى کند، اندوهش فراوان می‌شود»

امام على(ع) در پاسخ به این سؤال که: «چه کسى در زندگى بیش از دیگران پیوسته غمناک است؟»، فرمود: «کسى که از همه بداخلاق‌تر است».

1-2. حسادت: امام على(ع): «حسود، شادمان دیده نمی‌شود». «حسود، غمناک است».

1-3. کینه‌ورزى: امام على(ع): «کینه‌توز، جانش در عذاب است و گرفتارى و اندوهش چند برابر».

1-4. جَزَع و بی‌تابى: امام على(ع): «از بی‌تابى بپرهیز که رشته امید را پاره می‌کند و کار را سست می‌گرداند و اندوه را در پى می‌آورد. بِدان که نجاتْ در دو چیز است: مشکلى را که چاره دارد باید چاره‌اندیشى کرد و مشکلى را که چاره ندارد باید شکیبایى ورزید».

1-5. شتاب‌زدگى: امام على(ع): «شتاب کردن پیش از دست‌یابى به موقعیت، اندوه‌بار است».«از شتاب‌زدگى بپرهیز که سرلوحه زیانکارى و پشیمانى است».

1-6. دلبستگى به دنیا: پیامبر خدا(ص): «اشتیاق به دنیا، غصّه و اندوه را فراوان می‌کند و بی‌رغبتى به دنیا، دل و تن را آسوده می‌سازد

تمام غم و غصه های افراد، از اینجا شروع می شود که انسانها خودشان را برای خدا نمی خواهند. اگر این گونه شود و خودمان را برای او بخواهیم، سختی های راه زندگی به نظرمان نمی آید و به آرامش می رسیم.

زلیخا یوسف را برای خودش می خواست، نه خودش را برای یوسف. لذا آن شد که به او تهمت زد و به زندانش انداخت. این ها نا خالصی در عشق است و حقیقت و صداقت در عشق، اصلی ترین شعبه یقین است. رفقا! انسان با محبت است که پیشروی می کند. محبت که باشد، سختی ها، حرف ها، غصه خوردن ها و من گفتن ها، همه و همه کنار می رود و جای خود را به معشوق خواهد داد

برای برطرف کردن غمها په کنیم

1- نباید در هیچ حال از رحمت خداوند مأیوس شد.

قرآن در این زمینه می فرماید:وَ لا تَیأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لا ییأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْکافِرُونَ[یوسف 82] واز رحمت بی منتهای خداوند نومید مباشید که جز کافران هیچ کس از رحمت خداوند نومید نیست.

2-تقویت ایمان

بسیاری از زمینه ها و عوامل غم، ریشه در ضعف ایمان دارد و اگر ایمان به خدا و امداد و رحمت او در وجود انسان تقویت شود، بسیاری از غم ها و غصه ها از بین می رود.

قرآن کریم می فرماید:

الَّذِینَ آمَنُوا وَ لَمْ یلْبِسُوا إِیمانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولئِک لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ[انعام 82]

آنانکه ایمان به خداوند آورده و ایمان خود را به ظلم و ستم نیالودند، ایمان آنها راست و هم آنها به حقیقت (و به سر منزل سعادت) هدایت یافته اند.

ایمان به خدا انسان را از دلبستگی به دنیا می رهاند و این باور را برای او ایجاد می کند که دنیا مقصد نیست و با این بینش، دنیا در نگاه مؤمن، رنگ می بازد و با دست نیافتن به مظاهر دنیا همچون مال، مقام و رفاه، غمگین نمی شود؛ چرا که اعتماد به رحمت بی پایان الهی دارد...

3- نماز خواندن

وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ کمک بجویید به صبر «روزه» و نماز.

نماز و عبادت یکی از عوامل غم زدائی است «مسمع» می گوید امام صادق علیه السلام به من فرمود: «ای مسمع! وقتی یکی از شما دچار غم و اندوه دنیا شد، چه مانعی دارد که وضو بگیرد و به جایگاه عبادت خود برود و دو رکعت نماز بگذارد و دعا کند که خداوند اندوه اش را بر طرف سازد، مگر خداوند در قرآن نفرموده است: وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ اَبِى عَبْدِاللّهِ عليه السلام قالَ: صَلاةُ اللَّيْلِ تُحسِنُ الْوَجْهَ، وَتُحْسِنُ الْخُلْقَ، وَتُطِيبُ الرّيحَ، وَتُدِرُّ الرِّزْقَ، وَ تَقْضِى الدَّيْنَ، وَتَذْهَبُ بالْهَمِّ، وَتَجْلُو الْبَصَرَ. [ وسائل الشيعه، ج۵، ص۲۷۲ .]

4-به قبرستان رفتن

یکی از مسایلی که حزن و غم را از بین می برد، «رفتن به قبرستان» و نگاه عبرت آموز به انسان های خاموش و آرام است که روزی آنها هم غم و مشکلات دنیا را می خوردند. اینکه دستور داده شده است. هنگام غم و غصه به قبرستان بروید نه به باغ و بستان، برای این است که ریشه غم، حب دنیاست و در قبرستان انسان به فنای دنیا اذعان می کند.

به قبرستان گذر کردم کم و بیش

بدیدم قبر دولتمند و درویش

نه درویش بی کفن در خاک خفته

نه دولتمند برده یک کفن بیش

5- نگاه کردن به آب و سبزه

امام رضا علیه السلام فرمود:

ثَلَاثٌ یجْلِینَ الْبَصَرَ النَّظَرُ إِلَی الْخُضْرَةِ وَ النَّظَرُ إِلَی الْمَاءِ الْجَارِی وَ النَّظَرُ إِلَی الْوَجْهِ الْحَسَن

سه چیز دیده را روشن می سازد: نگاه کردن به سبزه، آب جاری و به صورت زیبا.

و در زبان شعر نیز چنین آمده است:

ثَلاثةٌ یذْهِبْنَ عَنْ قَلْبِ الْحَزَنْ

الْماءُ وَ الْخَضْراءُ وَ الْوَجَهُ الْحَسَنِ

6-عطر و عسل

امام علی علیه السلام فرمود:

الطِّیبُ نُشْرَةٌ وَ الْعَسَلُ نُشْرَةٌ وَ الرُّکوبُ نُشْرَةٌ وَ النَّظَرُ إِلَی الْخُضْرَةِ نُشْرَة

عطر، عسل، سوارکاری و نگاه به سبزه، موجب نشاط و انبساط می شود و حزن و غم را از بین می برد.

7-شستن سر

شستن سر به هنگام اندوه، می تواند موجب رفع اندوه شود.

8-حوقله گفتن

امام صادق علیه السلام فرمود:

مَنْ وَجَدَ هَمّاً فَلَا یدْرِی مَا هُوَ فَلْیغْسِلْ رَأْسَهُ وَ قَالَ إِذَا تَوَالَتِ الْهُمُومُ فَعَلَیک بِلَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّه

هر که دچار اندوهی شد و ندانست از چیست؟ سرش را بشوید و فرمود: چون به اندوه پیاپی دچار شدی بر تو باد گفتن: لا حول و لا قوة الا بالله.

9- قرائت قرآن

10- استغفار

به تعبیر استاد برجسته مرحوم آیت الله بهجت: هر جا کم آوردی، حوصله نداشتی، گرفته بودی، پول نداشتی، باطریت تموم شد یا از چیزی ترسیدی ، فورا تسبیح را بردار و صد مرتبه بگو استغفر الله ربی و اتوب الیه ... آروم میشی

در کتاب تفسیرمجمع البیان ذکر شده شخصی خدمتِ امام رضا(علیه السلام) آمد و از «خشکسالی» شکایت کرد. حضرت در بیان راهِ چاره فرمودند: «استغفار کن». شخص دیگری به پیشگاه حضرت آمد و از «فقر و ناداری» شکایت کرد. حضرتش فرمودند: «استغفار کن» فرد سومی به محضرش شرفیاب شد و از حضرت خواست تا دعایی فرماید که خداوند پسری به او عطا فرماید. حضرت، به او فرمودند: «استغفار کن». حاضران باتعجّب پرسیدند: سه نفر با سه خواسته متفاوت، خدمتِ شما آمدند و شما همه را به «استغفار» توصیه فرمودید؟! فرمود: از کلامِ خداوند الهام گرفتم و آنگاه آیاتی از قرآن تلاوت فرمودند. اِستَغفروا ربَّكم- استغفار کنید

1-اِنَّه كانَ غَفّاراً - كه او بسيار آمرزنده است؛

2-يرسِلِ السَّماءَ عليكُم مِدراراً - تا باران هاي مفيد و پر بركت را از آسمان پيوسته بر شما بباراند

3-ويمدِدكُم بِاَموال- و شما را با مال بسيار،

4- وبنين- و فرزندان متعدّد ياري رساند

5-وَيجعَل لَكُم جَنّاتٍ ويجعَل لكم اَنهاراً؛- و باغ هاي خرّم و نهرهاي جاري به شما عطا فرمايد».

مرحوم علامه نوری در کتاب (دارالسلام) می نویسد: امام رضا علیه السلام از پدران بزرگوار خود نقل میکنند که امام حسین علیه السلام فرمودند: روزی نزد امیرالمؤمنین نشسته بودم که عربی وارد شد و عرض کرد یا امیرالمؤمنین! من مرد عیالمند و فقیر هستم و مالی که زندگی مرا کفایت کند ندارم. حضرت فرمودند: ای برادر عرب! چرا استغفار نمیکنی تا حالت نیکو شود؟

عرض کرد: زیاد استغفار میکنم، اما تغییری در زندگی ام پیدا نشده است. حضرت فرمودند: ای برادر عرب خدای متعال در سوره نوح می فرماید: اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کَانَ غَفَّاراً *. (یعنی از پروردگارتان آمرزش بخواهید که او همواره آمرزنده است (سوره نوح آیه 10)

کسی که زیاد استغفار کند، 4 چیز به دست می‌آورد،

عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ ، قَالَ : " مَنْ أَكْثَرَ مِنَ الاسْتِغْفَارِ جَعَلَ اللَّهُ لَهُ مِنْ كُلِّ هَمٍّ و غم فَرَجَا و من کل خوف امنا وَمِنْ كُلِّ ضِيقٍ مَخْرَجًا وَرَزَقَهُ مِنْ حَيْثُ لا يَحْتَسِبُ - رسولخدا (ص) فرمودند: کسی که زیاد استغفار کند اقلا چهار چیز بدست می آورد؛

الف- رهایی از غم و غصه

ب- احساس امنیت

ج- نجات از تنگنا های زندگی

د- زیاد شدن روزی

قال ص «أَکْثَرُوا مِنَ الإِسْتِغْفارِ، فى بُیوتِکُمْ وَ فى مَجالِسِکُمْ وَ عَلى مَوائِدِکُمْ وَ فى أَسْواقِکُمْ وَ فى طُرُقِکُمْ وَ أَیْنَما کُنْتُمْ فَاِنَّکُمْ لاتَدْرُونَ مَتى تَنْزِلُ الْمَغْفِرَةُ»؛ زیاد استغفار کنید، در خانه‌ها و مجالستان، سر سفره‌ها و در بازارهایتان، و در مسیر رفت‌و‌آمدهایتان و هر جا که بودید(استغفار کنید)، چرا که شما نمى‌دانید آمرزش خداوند چه زمانى نازل مى‌شود

استغفار از آن جهت که بهترین دعا و عبادت به شمار می‌رود، در همۀ حالات به ویژه موارد ذیل مستحب است: 1- بین دو سجدۀ نماز؛ 2- بعد از تسبیحات اربعه؛ 3- در قنوت به خصوص‌ قنوت نماز وتر؛4- هنگام سحر؛5-برای میّت هنگام تشییع جنازه، دفن و زیارت قبر او6-در نماز باران؛ 7- ماه رجب 8-در ماه رمضان؛

. الإمامُ الصّادقُ عليه السلام : عَجِبتُ لِمَن فَزِعَ مِن أربَعٍ كيفَ لا يَفزَعُ إلى أربَعٍ ؟ ! عَجِبتُ لِمَن خاف كيفَ لا يَفزَعُ إلى قولِهِ عَزَّ و جلَّ : «حَسْبُنا اللّه ُ و نِعمَ الوَكيلُ» و عَجِبتُ لِمَنِ اغتَمَّ كيفَ لا يَفزَعُ إلى قولِهِ عَزَّ و جلَّ : «لا إلهَ إلاّ أنتَ سُبحانَكَ إنّي كُنتُ مِنَ الظَّالِمِينَ» و عَجِبتُ لمَن مُكِرَ بهِ كيفَ لا يَفزَعُ إلى قولِهِ : «وَ أُفَوِّضُ أمرِي إلَى اللّه ِ إنَّ اللّه َ بَصيرٌ بالعِبادِ» و عَجِبتُ لِمَن أرادَ الدنيا و زينَتَها كيفَ لا يَفزَعُ إلى قولِهِ تباركَ و تعالى : «ما شاءَ اللّه ُ لا قُوَّةَ إلاّ باللّه ِ»